Współcześnie bardzo łatwo jest zaciągnąć pożyczkę. Nie wychodząc z domu wystarczy podać kilka podstawowych danych i po kilku minutach można już się cieszyć dodatkową gotówką. Łatwość dostępu do finansowania rodzi niebezpieczeństwo wpadnięcia w spiralę zadłużenia i pokusę, by wcześniejsze zobowiązania spłacać kolejnymi.
Pożyczki pozabankowe są powszechnie dostępne i może z nich skorzystać niemal każdy. Możliwość zaciągnięcia tego typu zobowiązania szczególnie cenią osoby, które potrzebują natychmiastowego zastrzyku gotówki. Nie dość, że do uzyskania finansowania wystarczy na ogół podanie podstawowych danych osobowych i zadeklarowanie dochodów, to na dodatek wiele firm pożyczkowych oferuje pierwsze pożyczki absolutnie bez żadnych kosztów.
To duża pokusa. Jednak lepiej stosować się do rad dotyczących zarządzania finansami, które mówią o tworzeniu poduszki finansowej, czyli odłożeniu pewnej kwoty pieniędzy na nieprzewidziane wydatki. Taka rezerwa finansowa ma chronić przed stresem związanym z gorączkowym poszukiwaniem środków, gdy będą one potrzebne. Jednak nawet zastosowanie się do tej reguły nie zawsze pozwala uniknąć kłopotów, bo „nieszczęścia lubią chodzić parami” i jeden nieprzewidziany wydatek „pociąga” za sobą kolejny.
Wówczas pozostaje sięgnąć po pożyczkę od rodziny, znajomych lub w instytucji finansowej. Ważne, by robić to rozważnie, pamiętając, że dług trzeba będzie oddać. Należy unikać zaciągania kolejnego zobowiązania, gdy mamy już do spłaty jedno (a może więcej). Absolutnie nie należy brać kolejnych pożyczek tylko po to, by sfinansować swoje zachcianki i marzenia, np. zakup nowszego modelu telefonu czy wyjazd na ekskluzywne wakacje.
Na czym polega rolowanie długu?
Określenie rolowanie długu odnosi się do praktyki zaciągania kolejnych zobowiązań w celu spłaty wcześniejszych, których termin spłaty właśnie upływa. Inaczej mówiąc, zamiast uregulować pierwotne zobowiązanie z własnych środków, pożyczkobiorca decyduje się na zaciągnięcie nowego, przeznaczonego na spłatę wcześniejszego. Może to przybierać różne formy: od automatycznego przedłużenia terminu spłaty za dodatkową opłatą, po zaciągnięcie nowej pożyczki w tej samej lub innej firmie, aby spłacić wcześniejszą.
Kwestie prawne
Samo zaciąganie kolejnych pożyczek oczywiście nie jest zabronione. Firmy pożyczkowe działają w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego oraz Ustawy o kredycie konsumenckim, które nie zabraniają pożyczania pieniędzy osobom posiadającym już zobowiązania, o ile wykażą one zdolność i wiarygodność kredytową. Jednak stosowane niekiedy praktyki związane z rolowaniem długu mogą budzić wątpliwości natury etycznej i prawnej.
Ustawa o kredycie konsumenckim nakłada na pożyczkodawców obowiązek rzetelnej oceny zdolności kredytowej konsumenta przed udzieleniem pożyczki. Rolowanie długu, zwłaszcza gdy odbywa się wielokrotnie i prowadzi do lawinowego wzrostu zadłużenia, może sugerować, że pierwotna ocena zdolności kredytowej była niewystarczająca lub, że pożyczkodawca nie uwzględnił ryzyka pogorszenia sytuacji finansowej klienta.
Ponadto, przepisy dotyczące kosztów pozaodsetkowych pożyczek mają na celu ochronę konsumentów przed nadmiernymi opłatami. Częste rolowanie długu generuje kolejne opłaty (prowizje, opłaty za przedłużenie terminu), które w skali roku mogą znacząco przewyższać dopuszczalne limity, czyniąc pożyczkę nieopłacalną i potencjalnie niezgodną z prawem.
Jak rozpoznać niepokojące sygnały
Rozpoznanie, że popadamy w spiralę zadłużenia, z której ciężko się będzie wyrwać nie wymaga specjalistycznej wiedzy. Sygnały ostrzegawcze świadczące o pojawieniu się zagrożenia są bardzo proste:
W przypadku pojawienia się kłopotów nie można unikać kontaktów z wierzycielem, ale i oszukiwać samego siebie. Ignorowanie prawdziwej wysokości zadłużenia, wmawianie sobie, że wszystko jest pod kontrolą, unikanie sumowania wszystkich zaciągniętych pożyczek i skupianie się jedynie na najbliższym terminie spłaty może prowadzić do utraty kontroli nad finansami.
Nieprawidłowe praktyki pożyczkodawców
Choć przepisy jasno mówią, jak powinna przebiegać ocena sytuacji finansowej klienta a organizacje zrzeszające pożyczkodawców wypracowały kodeksy dobrych praktyk, to niestety nadal zdarzają się nieuczciwe działania firm pożyczkowych żerujących na trudnej sytuacji finansowej klientów, wykorzystujących mechanizm rolowania długu do generowania dodatkowych zysków. Oto przykłady nieuczciwych praktyk:
Konsekwencje rolowania długów
Wpadnięcie w spiralę zadłużenia może mieć poważne i długotrwałe konsekwencje dla naszych finansów a także samopoczucia psychicznego. Głównie dlatego, że każde nowe zobowiązanie generuje dodatkowe koszty i w efekcie pierwotnie niewielka kwota pożyczki urasta do ogromnych rozmiarów. Stąd już tylko krok do utrata kontroli nad swoimi finansami. To z kolei rodzi stres, który może prowadzić do problemów ze snem, lęków, a nawet depresji.
Jeśli do tego dołożą się jeszcze kłopoty powodujące spadek dochodów, może dojść do sytuacji, w której nie będzie możliwe terminowe regulowanie zobowiązań i w konsekwencji zostaną wszczęte działania windykacyjne. Oznacza to kolejne koszty, jeszcze większy stres, a na dodatek negatywnie wpłynie na historię kredytową, co utrudni w przyszłości uzyskanie atrakcyjnych warunków finansowania, a może nawet wniosek kredytowy zostanie odrzucony.
Jak uniknąć kłopotów?
Uniknięcie kłopotów nie wymaga poszukiwania wielu informacji, zgłębiania warunków produktów kredytowych. Wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad związanych z zarządzaniem swoimi finansami.
Przede wszystkim trzeba na bieżąco analizować swoją sytuację finansową. Dobrze jest wypisać wszystkie wydatki, a także te, których spodziewamy się w najbliższym czasie, po czym zastanowić się, czy możliwe są gdzieś oszczędności. Kolejny krok to spojrzenie na dochody i określenie różnicy.
Zanim zaciągniemy jakąkolwiek pożyczkę, należy się zastanowić, czy rzecz lub usługa, na którą chcemy ją przeznaczyć jest nam naprawdę potrzebna. Jeśli tak, to trzeba sobie zadać pytanie o wysokość raty, którą możemy płacić bez rozregulowania domowego budżetu w czym będzie pomocna wspomniana wyżej analiza. Lepiej wybrać dłuższy okres spłaty i tym samym zapłacić wyższe odsetki, niż decydować się na krótszy okres i co miesiąc stresować się, czy będziemy w stanie spłacić kolejną ratę. Warto przy tym dodać, że nie ma przeszkód, by dodatkowe dochody przeznaczyć na nadpłatę, co obniży kwotę kapitału do spłaty, a tym samym koszt zobowiązania.
Bardzo ważne jest zapytanie pożyczkodawcy o wszelkie koszty zobowiązania, ewentualną konieczność skorzystania z produktów dodatkowych (np. ubezpieczenia, rachunku bankowego) i uważne przeczytanie umowy pożyczkowej. Szczególną uwagę należy zwrócić na warunki przedłużenia terminu spłaty i związane z tym opłaty, a także pozornie bardzo atrakcyjne oferty, w których może być ukryty jakiś „haczyk”.
Powtórzmy raz jeszcze – należy unikać zaciągania kolejnych pożyczek na spłatę istniejących zobowiązań. Przewidując kłopoty z terminową spłatą, lepiej podjąć rozmowy z wierzycielem, przedstawić mu dokładnie sytuację, negocjować przesunięcie terminu płatności lub wydłużenia okresu spłaty i tym samym obniżenia raty. Jednym z możliwych rozwiązań jest czasowe zawieszenia rat kapitałowych, regulowanie jedynie odsetek. Jeśli sami nie potrafimy sobie z tym poradzić, można skorzystać z pomocy doradcy finansowego lub organizacji niosącej pomoc osobom mającym kłopoty z zarządzaniem swoimi finansami, by przeanalizować swoją sytuację, opracować plan spłaty i negocjować z wierzycielami.
Wyciągać wnioski z błędów
Dobrym rozwiązaniem jest też wspomniana na wstępie poduszka finansowa, im wyższa, tym mniejsze prawdopodobieństwo zaciągania szybkich pożyczek w nagłych sytuacjach.
Mając podejrzenie, że padło się ofiarą nieuczciwych praktyk, należy zgłosić się po pomoc do odpowiednich instytucji – Rzecznika Finansowego (rozstrzyga spory między klientami a instytucjami finansowymi) czy Urzęd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
Bardzo ważne, by nie popełniać wciąż tych samych błędów. Wcześniejsze problemy z rolowaniem długu powinny być nauczką czego nie należy robić. Trzeba z nich wyciągnąć wnioski i podjąć kroki, aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości. Zdobyta wiedza powinna pomóc we właściwym zarządzaniu swoimi finansami. Konieczna jest też samodyscyplina, trzymanie się przyjętego planu działania, który niekiedy może wiązać się z pewnymi wyrzeczeniami, odmówieniem sobie niektórych przyjemności.
