Pożyczka lombardowa to stosunkowo mało znana forma zdobycia potrzebnych środków. Skorzystanie z niej u części osób budzi obawy o rzetelność lombardu, możliwość uzyskania pomocy prawnej w razie sporu z przedsiębiorcą. Są one nieuzasadnione, gdyż na mocy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej działalność lombardów jest ściśle regulowana.
Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej weszła w życie 7 stycznia 2024 r. W sposób kompleksowy reguluje zasady wykonywania działalności lombardowej i zabezpiecza konsumentów przed nieuczciwymi praktykami. Prowadzenie tego typu działalności wymaga odpowiedniej formy prawnej (spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z kapitałem zakładowym co najmniej 50 tys. zł), wpisu do rejestru prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego i podlega kontroli Inspekcji Handlowej. Za uchybienia obowiązkom przez przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową przewidziane są kary.
Pożyczka lombardowa to umowa dotycząca udzielenia konsumentowi przez przedsiębiorcę pożyczki gotówkowej w zamian za zastawienie wartościowego przedmiotu, który pełni rolę zabezpieczenia spłaty pożyczki, a jego wartość ustalana jest indywidualnie w toku negocjacji. Taki mechanizm ogranicza ryzyko działalności lombardowej, co pozwala przedsiębiorcy udzielić klientowi szybkiego wsparcia finansowego, z formalnościami ograniczonymi do niezbędnego minimum. Co najważniejsze, nie ma potrzeby składania oświadczeń czy dokumentowania osiąganych dochodów, określania ponoszonych wydatków czy posiadanych zobowiązań, gdyż udzielenie pożyczki lombardowej nie wymaga oceny zdolności i wiarygodności kredytowej.
Spłata pożyczki lombardowej następuje według zasad ustalonych między stronami. Ustawa daje konsumentowi prawo do wcześniejszej spłaty pożyczki. W takim przypadku całkowity koszt zobowiązania zostaje proporcjonalnie zmniejszony, więc klient ponosi koszty jedynie za czas, w którym faktycznie korzystał z pożyczki.
Przedmiotem zabezpieczenia mogą być bardzo różne rzeczy, np. komputer, smartfon, kosztowności, dzieła sztuki, ale i monety, sztabki z metali szlachetnych (np. srebra, złota, platyny). Ważne, by prowadzący lombard zgodził się przyjąć daną rzecz i miał możliwość rzetelnej wyceny jej wartości.
Wymogi dotyczące umów zawieranych na odległość są identyczne z tymi podpisywanymi w placówce. Prowadzący lombard ma jednak dodatkowe obowiązki – musi poinformować klienta o opłatach za transport, o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy oraz o odsetkach należnych lombardowi w przypadku skorzystania z tego prawa. Ma też obowiązek bez zbędnej zwłoki dostarczyć klientowi na trwałym nośniku potwierdzenie zawarcia umowy. Musi to nastąpić najpóźniej w chwili wypłaty kwoty pożyczki.
W przypadku umów pożyczki lombardowej zawieranych na odległość w oparciu o przepisy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej istnieje kilka różnic w stosunku do regulacji wynikających z ustawy o prawach konsumenta. Najważniejsza z nich to termin na odstąpienie od umowy. W przypadku konsumenckiej pożyczki lombardowej zawartej na odległość wynosi on 7 dni od daty zawarcia umowy. Po otrzymaniu oświadczenia klienta o odstąpieniu od umowy pożyczki lombardowej przedsiębiorca ma obowiązek przesłać mu niezwłocznie na trwałym nośniku potwierdzenie wpłynięcia takiego dokumentu.
Decydując się na odstąpienie od umowy, klient nie musi w żaden sposób uzasadniać swojej decyzji. Powinien jednak pamiętać, że poniesie koszty związane z dostarczeniem kwoty pożyczki i przedmiotu zabezpieczenia, jeżeli wybrał sposób inny niż najtańszy oferowany przez lombard. Oczywiście będzie musiał też zapłacić odsetki za okres od dnia wypłaty pożyczki lombardowej do dnia jej zwrotu oraz koszty sądowe lub związane z opłatami rzecz organów administracji publicznej, które nie podlegają zwrotowi, poniesione przez prowadzącego lombard a mające związek z zawarciem umowy pożyczki lombardowej, od której odstępuje.
Zwrot pożyczki lombardowej oraz związanych z nią kosztów i odsetek powinien nastąpić nie później niż w terminie 3 dni roboczych od daty złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy i zostać dokonany w taki sam sposób jaki klient wybrał do wypłaty pożyczki lombardowej. Z kolei prowadzący lombard w ciągu 3 dni od daty otrzymania należności ma obowiązek zwrócić przedmiot zabezpieczenia lombardowego. Jeśli jego przyjęcie wiązało się z przeniesieniem własności konieczne jest dokonanie niezbędnych zmian, przy czym klient lub jego małżonek/współwłaściciel przedmiotu zabezpieczenia mogą domagać się zwrotnego potwierdzenia przeniesienia własności.
Gdyby pożyczka i związane z nią koszty nie zostały zwrócone, prowadzący lombard ma prawo dokonać sprzedaży przyjętego przedmiotu zabezpieczenia na zasadach określonych w ustawie.
Przed zawarciem umowy klient powinien otrzymać na formularzu (obowiązkowo na tzw. trwałym nośniku), którego wzór określono w ustawie, informacje dotyczące przedsiębiorcy prowadzącego działalność lombardową, jak i szczegółów umowy. Co ważne, klient musi mieć zapewniony czas na spokojne zapoznanie się z tymi zapisami.
Ustawa w sposób szczegółowy określa obligatoryjne elementy umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej:
Umowa musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności na okres nie krótszy niż 7 dni.
Na formularzu informacyjnym przekazywanym klientowi muszą się też znaleźć podstawowe informacje dotyczące przysługujących mu praw.
Odsetki od kwoty udzielonej pożyczki nie mogą przekraczać wysokości odsetek maksymalnych określonych w przepisach prawa cywilnego. Ustawa chroni także konsumenta przed ponoszeniem nieproporcjonalnie wysokich dodatkowych kosztów innych niż odsetki, wskazując, że maksymalne pozaodsetkowe koszty konsumenckiej pożyczki lombardowej nie mogą przekroczyć 20% kwoty udzielonej pożyczki w pierwszym roku, powiększonej o 10 punktów procentowych w każdym następnym (przy czym w żadnym wypadku koszty te nie mogą być wyższe niż 45 % kwoty całkowitej pożyczki lombardowej).
Przepisy pozwalają, by klienci lombardów zwracali się o pomoc do Rzecznika Finansowego w przypadku, gdy ich roszczenia podnoszone w reklamacji nie zostaną uwzględnione lub, gdy będą potrzebowali wsparcia w postępowaniu na drodze sądowej. Warto też dodać, że na mocy ustawy, lombardy stały się podmiotami zobowiązanymi do stosowania przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Istotne znaczenie dla zagwarantowania praw klienta mają przepisy dotyczące zasad sprzedaży przedmiotu oddanego pod zastaw pożyczki lombardowej. Najważniejszy jest chyba zapis mówiący, że jeśli zobowiązanie nie zostanie spłacone w całości w terminie, to klient może odkupić przedmiot zabezpieczenia lombardowego w ciągu 30 dni od dnia pierwotnego terminu spłaty. Możliwe to jest pod warunkiem, że uiści pozostającą na dzień odkupu część całkowitej kwoty do spłaty, powiększoną o nie więcej niż 20% kwoty pozostającej na dzień odkupu części całkowitej kwoty do spłaty.
Przedmiot zabezpieczenia lombardowego wystawiany jest na sprzedaż na aukcji w formie elektronicznej po upływie 30 dni od dnia upływu terminu całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie później niż 60 od dnia upływu tego terminu. W przypadku sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego konsumentowi zostanie wypłacona kwota odpowiadająca różnicy pomiędzy pozostającą na dzień sprzedaży niezapłaconą częścią całkowitej kwoty do spłaty a kwotą uzyskaną ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego. Kwota ta może zostać pomniejszona o nie więcej niż 20% nadwyżki.
Na stronie Rzecznika Finansowego zobrazowano to następującym przykładem: klient wziął pożyczkę w wysokości 6000 zł, spłacił jedynie 3000 zł. Pozostała część należności nie została uregulowana, więc doszło do aukcji, na której sprzedano przedmiot zabezpieczenia lombardowego za 4000 zł. Tym samym powstała nadwyżka w wysokości 1000 zł. (6000 zł – 3000 zł = 3000 zł zobowiązania | 4000 zł kwota uzyskana ze sprzedaży – 3000 zł zobowiązania = 1000 zł nadwyżki). Sprzedający może pomniejszyć nadwyżkę o 20% czyli 200 zł (1000 x 20% = 200 zł), a zatem musi zwrócić pożyczkobiorcy 800 zł.
Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej rozszerzyła kompetencje Rzecznika Finansowego. Aktualnie jego kompetencje dotyczą też ochrony klienta przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową. W przypadku problemów z tego rodzaju instytucją, należy zgłosić reklamację do lombardu, przedstawiając w niej precyzyjnie swoje zastrzeżenia, ewentualnie określając swoje żądania.
Reklamacja może być złożona w formie pisemnej, ustnej, telefonicznie albo osobiście do protokołu podczas wizyty klienta w placówce lub w formie elektronicznej, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, o ile takie środki zostały do tego celu wskazane przez dany podmiot rynku finansowego. Dotrzymanie tych warunków oznacza, że reklamacja powinna być rozpatrzona w terminie 30 dni od dnia jej otrzymania; w szczególnie skomplikowanych przypadkach termin ten może ulec przedłużeniu do maksymalnie 60 dni.
Zgodnie z art. 3 ustawy o Rzeczniku Finansowym podmiot rynku finansowego ma obowiązek przyjąć reklamację w każdej swojej jednostce, która obsługuje klientów. Inaczej mówiąc, nie ma potrzeby, by pismo dostarczyć do placówki, w której umowa została zawarta. Jeśli lombard nie odpowie w terminie lub odpowiedź nie będzie zadowalająca dla klienta, może on zwróć się do Rzecznika Finansowego o wsparcie.
Doświadczenia z wielu innych obszarów działania Rzecznika wskazują, że już sam fakt poinformowania przedsiębiorcy o zamiarze wystąpienia ze skargą do tego organu skutkują zmianą nastawienia, wpływają na szybsze i korzystne dla klienta rozwiązanie sporu.
